Μα, όλοι ξέρουμε τι είναι αρχιτεκτονική. Ακόμα κι ένα 10χρονο παιδί.
-Τι είναι αρχιτεκτονική Ελένη;
-Αρχιτεκτονική, όπως λέμε αρχιτέκτονας;
-Ναι
-Αρχιτέκτονας είναι αυτός που φτιάχνει σπίτια.
Αυτό είναι αρχιτεκτονική. Η κατασκευή σπιτιών. Η Ελένη ήταν κάθετη. Δε χωρούσε αμφιβολία η απάντησή της. Είναι το προφανές. Αυτό είναι.
Αυτό είναι;
Αρχιτεκτονική δε νοείται χωρίς τόπο. Είναι η συμπλήρωση, η ολοκλήρωση. Στην πιο αυθόρμητη έκφραση και στην πιο απλή της μορφή δημιουργείται από τον ίδιο τον χρήστη, για την εξυπηρέτηση καθαρά των προσωπικών του και μόνο αναγκών με υλικά, που λαμβάνει από τον τόπο. Αρχιτεκτονική δημιουργεί ο βοσκός. Χτίζει στη γη του με τα χέρια του ένα μαντρί, τόσο όσο χρειάζονται τα ζώα του. Ούτε μέτρο παραπάνω. Διατάσσει γραμμικά τα παχνιά, δημιουργεί περάσματα, χώρο ταΐσματος, χώρο αρμέγματος κι αυτά είναι όλα. Όσα του είναι αρκετά.
Γιατί η αρχιτεκτονική αυτό είναι. Να προσδίδεις χρήση σε ένα χώρο, να τον διαμορφώνεις, να τον ορίζεις και εν τέλει να τον οικειοποιείσαι, εσύ ή κάποιος άλλος. Αρκεί να ξέρεις για ποιον τον προορίζεις.
Στον Αμβρακικό αυτόν τον πλούσιο τόπο από αλιεύματα, από την αρχαιότητα ακόμα ο άνθρωπος έχει χρησιμοποιήσει το υδάτινο στοιχείο ως πηγή τροφής και εισοδήματος. Στη Λασκάρα έχει κατασκευάσει ιδιότυπες παγίδες για την αλίευση αγελαίων ψαριών. Κατασκευές πάνω στο νερό συνθέτουν το χωρικό πλαίσιο και πιο ́κει ένα «κοινόβιο». Παράγκες πάνω στα βράχια, που θαρρείς πως θα φυσήξει και θα βρεθούν μεμιάς στη θάλασσα. Κρυμμένες από περίεργα βλέμματα και στραμμένες στο νερό. Χιλιομπαλωμένες στέγες από καλάμια ή τσίγκο και ενισχυμένα δοκάρια από κάθε λογής είδους ξύλου φτιαγμένα από τους ψαράδες που περνούν εκεί μέρες ολόκληρες, αναλόγως την εποχή. Κοιμούνται και τρώνε εκεί, όλοι μαζί, εδώ και χρόνια.
Κάποιος θα έλεγε μα στον 21ο αιώνα να υπάρχουν ακόμα παράγκες;
Για να τις βρεις, πρέπει να ξέρεις. Και για να ξέρεις πρέπει να ενδιαφέρεσαι. Κι όταν ενδιαφέρεσαι, βλέπεις την ευαισθησία σε αυτές τις κατασκευές, βλέπεις τον μόχθο, βλέπεις το απαραίτητο και το αρκετό. Το υπέρ αρκετό.
Δε θέλουν να τα αλλάξουν. Έτσι τα βρήκαν από τους πατεράδες τους κι αυτοί από τους δικούς τους. Γιατί τα ξύλα αυτά κουβαλούν μνήμες.
Φύση και άνθρωπος σε μια αιώνια και διάχυτη συνύπαρξη, όπου ο ένας εξαρτάται από τον άλλον. Ζωή και τόπος. Γιατί η αρχιτεκτονική αυτό είναι. Δίνει ζωή στον τόπο. Αντλείται από αυτόν, από το ανάγλυφο, τις κλιματικές συνθήκες, τα φυσικά χαρακτηριστικά του τοπίου και τα εξελίσσει. Η αρχιτεκτονική δημιουργεί, συνθέτει χώρους.
Συνδέεται με την παράδοση, συνδέεται με τις μνήμες και προχωρά ένα βήμα παραπέρα. Δεν μεταμορφώνεται από τη μια στιγμή στην άλλη. Εξελίσσεται αργά, ακολουθώντας τις ανάγκες και ορίζεται από αυτές.
Είναι το καθημερινό, δεν είναι η πολυτέλεια. Είναι να διαμορφώνεις αυτά που έχουν σημασία. Για τους άλλους, αλλά και για σένα. Είναι κάτι δύσκολο γιατί είναι κάτι απλό. Γιατί, θέλει δυσκολία να ξεχωρίσεις αυτά που έχουν σημασία, να τα ενισχύσεις και να τα υποστηρίξεις. Να απογυμνώσεις το περιττό. Αυτό νομίζω είναι το πιο δύσκολο. Να βρεις τι δε χρειάζεται.
Γιατί είναι εύκολο πράγμα να προσθέτεις, το να αφαιρείς είναι το δύσκολο. Πρέπει να αξιολογήσεις, να πειθαρχήσεις και να κρατήσεις μόνο την ουσία. Έτσι κάνεις αρχιτεκτονική, με την ουσία.
Η αρχιτεκτονική κατακτά το χώρο και εξυμνεί τον άνθρωπο και τη μεγαλοπρέπειά του να εφεύρει και να δημιουργεί, να συνθέτει και να κατασκευάζει. Εκστασιάζει μέσα από την καθαρότητα της ουσίας, όπως κάνει ένας χορός ζεϊμπέκικος ή ένας ηπειρώτικος σκοπός αργός πωγωνίσιος που μέσα από τη
δωρικότητά του, εσωστρεφής και σιωπηλός καταφέρνει να φωνάζει, να παρασύρει, να υποτάσσει. Γιατί έτσι είναι με την αρχιτεκτονική. Υποτάσσεσαι.
Γιατί η αρχιτεκτονική σε ξεπερνά, με τον ίδιο τρόπο που η μηχανή ξεπερνά τον άνθρωπο. Γιατί και η αρχιτεκτονική είναι μια μηχανή. Είναι επιστήμη.
Προορισμένη για έναν ή για λίγους διευρύνεται. Από εσωστρεφής γίνεται εξωστρεφής και επηρεάζει. Είναι αδύνατο να μην επηρεάζει. Είναι στη γειτονιά, στη συνοικία, στην πόλη, στον κόσμο και σε μια παγκοσμιοποιημένη κοινωνία διεθνοποιείται.
Εισάγεται και εξάγεται σαν προϊόν. Δημιουργούνται κανόνες και προκαθορισμένες λειτουργίες. Γιατί οι ανάγκες των ανθρώπων των εξελιγμένων κοινωνιών έχουν ομογενοποιηθεί. Χώρος πρασίνου, συγκεκριμένες διαστάσεις δρόμων, πεζοδρομίου, πολυόροφες κατοικίες, κτίρια γραφείων, βιομηχανικές ζώνες χωροθετούνται στα αστικά κέντρα πάνω σε χαρτιά υπό συγκεκριμένη κλίμακα.
Η αρχιτεκτονική δε μένει στα χαρτιά. Η αρχιτεκτονική παίρνει σάρκα και οστά και υπάρχει στο χώρο. Κρίνεται θετικά ή αρνητικά μέσα από τους χρήστες. Από αυτούς για τους οποίους φτιάχτηκε. Οικειοποιείται ή στοχεύεται. Γιατί η αρχιτεκτονική δεν (θα έπρεπε να) δημιουργείται για την αρχιτεκτονική. Δεν πρόκειται για κάποιο έκθεμα, δε μουσειοποιείται. Η αρχιτεκτονική είναι ζωντανή και συνυπάρχει με τον άνθρωπο, ακόμα κι όταν εκείνος δεν μπορεί να την αντιληφθεί. Δεν αφορά τους αρχιτέκτονες. Αφορά και τους αρχιτέκτονες. Αλλά κυρίως αφορά τους χρήστες. Δε δημιουργείται για μια ομάδα ανθρώπων που γνωρίζουν κατασκευαστικές λεπτομέρειες, στατική, ιστορία τέχνης και αρχιτεκτονικής, αναγνωρίζουν κινήματα και επηρεάζονται από διάσημους συναδέλφους. Όχι.
Η αρχιτεκτονική απευθύνεται σε όλους και οφείλει να είναι ειλικρινής.
Αμφιβάλλω αν ένας κοινός χρήστης μπορεί να αντιληφθεί έννοιες όπως η ιδέα, η σύνθεση, ο κάνναβος, πλήρες – κενό, ροϊκότητα και τόσες άλλες που συνιστούν την αρχιτεκτονική γλώσσα. Μια γλώσσα φτιαγμένη από αρχιτέκτονες για αρχιτέκτονες. Ο χρήστης μπορεί μόνο να βιώσει, να αισθανθεί. Δε χωράει ανάλυση, ούτε μπορείς να τον πείσεις με τις προθέσεις, χρησιμοποιώντας ευφάνταστο λεξιλόγιο για να ορίσεις το έργο και να του προσδώσεις υψηλά νοήματα. Είναι ένας κριτής σκληρός, που τις περισσότερες φορές η γνώμη του εστιάζεται σε ένα Μου αρέσει/ Δε μου αρέσει. Δε θα αναγνωρίσει τις αναλογίες, τις επιρροές, τα μανιφέστα, τη θεωρία.
Η αρχιτεκτονική οφείλει να είναι λειτουργική. Γιατί αυτό μπορούν να το αντιληφθούν όλοι.
Η αρχιτεκτονική δεν είναι μια ιδέα, είναι η εφαρμογή. Είναι το απλό και το σύνθετο. Είναι το τεχνητό που συμπληρώνει το φυσικό και το αναδεικνύει. Είναι κάτι τόσο πρόσκαιρο όσο και αιώνιο. Είναι το πρωτόγονο και το σύγχρονο. Είναι το αντικείμενο που γίνεται υποκείμενο. Γιατί η αρχιτεκτονική είναι αντιθέσεις. Συγκρούεται και εναρμονίζει. Προκαλεί και γαληνεύει. Προστατεύει και αποκαλύπτει. Γιατί η αρχιτεκτονική είναι αισθήσεις.
Η αρχιτεκτονική είναι αποτύπωμα. Αποτύπωμα στο χώρο πρακτικών, ταυτοτήτων, σχέσεων, επιτελέσεων, δραστηριοτήτων. Είναι το ίχνος αυτών. Αυτό που μένει. Είναι η ενσάρκωση ιδεών, συναισθημάτων και βιωμάτων.
Γιατί η αρχιτεκτονική είναι η τέχνη και η τεχνική. Είναι μια ξερολιθιά στην Άνδρο, ένα πυργόσπιτο στη Μάνη, ένα γεφύρι στο Ζαγόρι. Είναι τα υλικά που την αποτελούν και την καθορίζουν. Είναι η πέτρα, το χώμα, το τούβλο, το ξύλο, το μπετόν, το μέταλλο. Είναι όλα αυτά μαζί. Είναι το ταίριασμα. Είναι η δομή.
Και γίνεται μοναδική, όσο πιο μοναδικοί είναι οι άνθρωποι που τη δημιουργούν.
Γιατί η αρχιτεκτονική είναι η ζωή.
Είναι ο άνθρωπος.
Ο άνθρωπος κι ο τόπος του.
Αυτό είναι.
